AKADEMİK TURİZM ÇALIŞMALARI

Prof. Dr. Volkan Altıntaş 31/12/2019 23:40

İnsanlar genellikle bir hedefe ulaşmak için kariyer yaparlar ve bu süreç sadece belli kalıplar içinde belli platformlarda paylaşılır. Ancak doktora tezimin konusunu belirlerken bu süreçte paylaşımcı olmanın ve turizmle ilgili paydaşları da yanına almanın önemli olduğuna inanmıştım. Bu sürecin ilk ayağı olarak da tezimin uygulama alanı olarak Alanya’yı seçerek bilinçli bir sürecin ilk adımını attık. Doktora tezinin konusunun seçimi kadar uygulama alanının da yapılacak çalışmaya ne kadar sahip çıkabileceğini görmenin o denli artılar sağladığını düşünüyorum. Bu açıdan Türkiye’de bir ilki geçekleştiren Alanya Sanayi ve Ticaret Odası (ALTSO)’nun Alanya ile ilgili yüksek lisans ve doktora tezlerine yönelik maddi desteğinin somut çıktılarını son üç yıldır aldığını görüyordum. Ben de bu süreçte ALTSO’nun verdiği bu destek ile çalışmalarımı sürdürdüm.

Umarım bu desteğin Türkiye’nin farklı yerlerinde benzerlerinin görülmesi ile hem akademik çalışmalarda kalite artacak hem de somut öneri ve sonuçlarla bitirilen çalışmalar bölge gelişiminde önemli bir rol alacaktır.

Şimdi sizleri biraz düşündürmek biraz da somut çalışma verileriyle farklı bir açıdan turizmi mercek altına almaya yönelik olarak doktora çalışmamın sonuçlarından sadece ufak bir bölümünü aktarmak istiyorum. Biraz somut gerçeklerden bahsetmenin kimseyi sıkmayacağını düşünüyorum. Kısaca “akademik” adı altında yapılan bir çalışmayı kamuoyunun dikkatine sunarak turizm ve bilimin yakınlaşma çabalarına sizleri de ortak etmek istiyorum…Günahı ile sevabı ile bana ait olan bu eserden çok turizm kamuoyunun akademisyenlere ve bilime bakışını tartışalım diyorum…Bakalım ne kadar anlaşılırız ne kadar açığız ne kadar gerçekçiyiz?

Doktora çalışmamda Alanya’daki yerel halkın turizm gelişimi ile yaşam kalitesi arasında ne şekilde bir ilişki olduğu ortaya konulmak istendi. Bu süreçte turizm gelişiminde sürdürülebilir turizme ilişkin temel prensipler baz alınarak bölge halkının öncelikle sürdürülebilir turizm konusundaki tutumu ölçülmeye çalışıldı. Diğer taraftan da yerel halkın turistle ilişkisi, yerel halkın topluluğa bağlılığı da sürece eklenerek Alanya’daki yerel halkın algıladığı yaşam kalitesine etkileri incelendi. Bu çalışmalar sırasında toplamda 1022 kişiye Mart-Mayıs 2010 tarihlerinde ulaşıldı. İşte bu çalışmadan sizlerle paylaşmak istediğim bazı çarpıcı sonuçlar aşağıda yer almakta. Bu çalışmada sıraladığım önerilerin neler olduğunu ise ALTSO’nun web sayfasından tezimin tüm detaylarına ulaşarak öğrenebilirsiniz.

Çalışmaya İlişkin Notlar

-Çalışmaya katılan bölge halkının çoğunluğunun eğitim seviyesinin ilköğretim ve lise düzeyinde (%72,8), aylık gelir düzeylerinin 1000 TL ve altında (%72,5), 18-33 yaş aralığında (%68,2), erkek ağırlıklı (%52), yaptıkları meslek olarak turizmci (%37,8), medeni durum olarak bekar (%55,2), çalışmaya katılanların bölgede 11 yıl ve daha uzun süredir yaşayanlardan (%62,5) oluştuğu görülmektedir. Bu profil Alanya bölgesinin ekonomik, sosyal ve kültürel yapısı ile örtüşen sonuçlar olarak açıklanmaktadır.

- Alanya’daki yerel halk, topluluğa bağlılık arttıkça sürdürülebilir turizm tutumu konusunda negatif bir tutum sergileme eğilimindedir.

-Alanya’da yaşayan yerel halkın turistle etkileşim düzeyi arttıkça sürdürülebilir turizm tutumunda bir azalma meydana gelmektedir.

- Topluluğa bağlılık ile algılanan yaşam kalitesi arasında pozitif bir ilişkinin varlığı Alanya’da yaşayan yerel halk tarafından teyit edilmiştir.

- Alanya’daki yerel halkın sürdürülebilir turizm tutumunun yaşam kalitesini negatif etkilediği görülmektedir.

- Yapılan bu çalışmada cinsiyetin algılanan yaşam kalitesinde, sürdürülebilir turizm tutumunda ve topluluğa bağlılık üzerinde bir etki yaratmadığı görülürken, turistle etkileşimde erkeklerin bayanlara göre daha fazla etkileşim içinde olduğu sonucu çıkmaktadır. Turizm sektöründe daimi olarak çalışanların, sezonluk çalışanlara oranla daha fazla turistle etkileşim içinde olduğu da görülmektedir. Turistle ilişki içinde olan ile olmayan yerel halkın algıladığı yaşam kalitesi arasında bir fark bulunmazken, turistle ilişki içinde olan yerel halkın sürdürülebilir turizm tutumu, topluluğa bağlılığı ve turistle etkileşimi turistle ilişki içinde olmayanlara göre daha yüksektir.

-Yerel halkın algıladığı yaşam kalitesi konusunda öğrenim durumunun etkisi olduğu anlaşılmaktadır. İlkokul mezunu olanlar ile ortaokul ve 4 yıllık üniversite mezunları arasında fark olduğu görülmektedir. İlkokul mezunlarının algıladıkları yaşam kalitesinin 4 yıllık üniversite ve ortaokul mezunlarından daha fazla olduğu anlaşılmaktadır. Yine turizmde istihdam durumlarına bakıldığında turizm sektöründe doğrudan çalışanlar ile, turizm sektöründe çalışmayanlar ve şu anda işsiz olanlar arasında bir fark olduğu görülmektedir. Turizm sektöründe doğrudan çalışan yerel halkın turizm sektöründe çalışmayanlardan ve işsiz olanlardan daha olumlu bir yaşam kalitesi algılaması içinde olduğu görülmektedir.

- Özel sektörde istihdam edilmiş olan yerel halkın algıladığı yaşam kalitesinin, sürdürülebilir turizm tutumunun, turistle etkileşim düzeyinin ve topluluğa bağlılıklarının kamu sektörüne göre daha fazla olması ilgi çeken sonuçlar olarak görülmektedir. Yerel halkın toplam gelirleri içinde turizmden elde edilen gelir oranı %51 ve üzerinde olanların algıladıkları yaşam kalitesinin %51 ve altında gelir elde edenlere oranla daha yüksek olması ortaya çıkan istatistiki bir başka sonuçtur.

-Ortaya çıkan sonuçlara göre Alanya’da yaşayan yerel halkın sürdürülebilir turizm gelişimi konusunda belli bir tutuma sahip olduğu ancak bu tutumun bölgede algıladıkları yaşam kalitesi konusunda pozitif bir etkiye sahip olmadığı anlaşılmaktadır. Yani sürdürülebilir turizm konusunda nötr bir tutuma sahip olan Alanya’daki yerel halkın, sürdürülebilir turizm ile doğrudan doğruya yaşam kalitelerinde bir artış yaratmadığı sonucu çıkmaktadır. Turizm gelişiminin sürdürülebilir yönünü gören ve bu konuda kararsız görünen Alanya halkının, kendi yaşam kalitelerinde sürdürülebilir turizmin etkisinin olmamasının iki açıklaması olabilir: Birincisi, Alanya bölgesinin turizmde her şey dahil sistemini uygulaması sonucunda sürdürülebilir turizm kavramı ile bölgede pratikte gerçekleşen turizm gelişimi arasında bir fark olduğu anlaşılmaktadır. Şöyle ki; uygulamaya konu olan bölgelerin turizmin sürekli yaşandığı bölge olması ve halkın dolaylı ya da doğrudan turizmde istihdam edilmesi turizmin olumlu ve olumsuz yanının bir arada görülmesini sağlamaktadır. Sürdürülebilir turizm ilkeleri ile mevcut turizm gelişimi arasındaki farkı işaret eden bu sonuca göre, bölgedeki yerel halkın sürdürülebilir turizm gelişimi konusundaki olumsuz olmayan görüşünü, her şey dahil gibi bir sistemin değiştirdiği düşünülmektedir. Her şey dahil sisteminde bölge halkının daha çok turizmin alt kademelerinde istihdam ediliyor olması ve yapılan iş karşılığında elde edilen kazancın temel gereksinimleri dahi karşılamada yetersiz kalıyor olması, çalışma saatlerinin uzun ve dengesiz oluşu, kalifiye olmayan bir ekiple çalışıyor olması, gelecek kaygısının yaşanıyor olması gibi temel nedenlerden dolayı turizmin yaşam kalitesi üzerine etkisinin beklenenin aksine pozitif değil negatif olduğu sonucu çıkmaktadır. İkinci olarak ise çalışmaya yanıt verenlerin sosyo-ekonomik durumlarına bakıldığında ve algıladıkları yaşam kaliteleri dikkate alındığında, bölge halkının ilk olarak turizmin sürdürülebilirliği konusunda daha fazla bilgiye ihtiyacı olduğu anlaşılmaktadır. Turizmde sürdürülebilirlik kavramının daha iyi anlaşılır olması ile bölge halkının algıladığı yaşam kalitesinde kesinlikle orta ve uzun vadede turizmin olumlu etkisinin olacağı düşünülmektedir. Sürdürülebilirlik kavramı burada dar anlamda planlama yöntemi olarak yerel halk tarafından algılanmaktadır.

-Alanya’nın 1980’lerden bu güne turizm gelişimine bakıldığında genel olarak Türk turizminin yaşadığı problemleri bu bölgenin de benzer şekilde tecrübe ettiği görülmektedir. Bölgenin hızlı turizm gelişimi sonucunda yerel halkın kendini doğrudan doğruya turizmin içinde bulması ve bu durumun yarattığı etkilerin zaman içinde kendini hissettirmesi bölge halkının yaşam kalitesi algısında bir temel olgu olarak ele alınmalıdır.

Dr.Volkan Altıntaş

www.volkanaltintas.com