Sürdürülebilir turizm nedir? İlkeleri nelerdir?

Bu ay yazımızda turizmde sürdürülebilirliğin tanımını ve ilkelerini inceleyeceğiz. Bakalım neymiş bu sürdürülebilirlik… Tüm dünyada örnekleri giderek çoğalan sürdürülebilir turizm uygulamaları; ekonomik, kültürel, sosyal ve ekolojik etkileri beraberinde getirir.

Tuğba Nur Uzal 24/03/2025 13:10

Sürdürülebilir turizmin ekolojik etkilerinin başında yerel ve doğal kaynakların verimli kullanımı gelir. Bu sayede enerji tüketiminde ve karbon emisyonlarında azalma sağlanır. Ayrıca sürdürülebilir turizm, toplumun farklı katmanlarında çevre bilincinin oluşmasını destekler.

Sürdürülebilir turizm, turizmin özel bir kolu değil; tüm turizm sektörünü yönlendirmesi gereken bir yaklaşım olarak ele alınmalıdır. Çünkü turizmde sürdürülebilirlik, sadece çevrenin korunması için değil, sektörün geleceği için de son derece önemlidir.

Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Organizasyonu (UNWTO), sürdürülebilir turizmin amaçlarını şu şekilde özetliyor;

Temel ekolojik süreçleri sürdürerek ve doğal miras ile biyoçeşitliliğin korunmasına yardımcı olarak, turizm gelişiminde kilit bir unsur oluşturan çevresel kaynakların optimal kullanımını sağlamak.

Ev sahibi toplulukların sosyo-kültürel özgünlüğüne saygı göstermek, yerleşik ve yaşayan kültürel mirasları ile geleneksel değerleri korumak, kültürler arası anlayış ve hoşgörüye katkıda bulunmak.

Sürdürülebilir, uzun vadeli ekonomik operasyonlar sağlamak, istikrarlı istihdam ve gelir getirici fırsatlar yaratmak, ev sahibi topluluklar için sosyal hizmetler de dahil olmak üzere tüm paydaşlara adil sosyo-ekonomik faydalar sağlamak, yoksulluğun azaltılmasına katkıda bulunmak.

Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) ve Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü’ne (UNWTO) göre sürdürülebilir turizm ilkelerini açıklayacak olursak:

1)  Ekonomik Süreklilik: Turizm güzergâhlarının ve girişimlerinin başarılarını sürdürebilmeleri, uzun vadede fayda sağlamaya devam edebilmeleri için tasarlanan politikaların yerelde uygulanabilirliğini ve işletmelerin ulusal ve uluslararası düzeyde ve tematik bağlamda rekabet edebilirliğini sağlamak.

2)  Yerel Kalkınma: Ziyaretçilerin yerelde geceleme, yerel üretici ve hizmet sağlayıcı ile buluşma, yerelde harcama oranını çoğaltıcı önlemleri destekleyerek, turizmin ev sahibi destinasyona katkısını artırmak.

3) İstihdam Kalitesi: Irk, cinsiyet, engellilik gibi konularda ayrımcılık yapılmaksızın, mesleki uzmanlaşmayı desteklemek, ücret ve hizmet kalitesini iyileştirilerek turizm ile yaratılan yerel istihdamın sayısını ve kalitesini arttırmak.

4) Sosyal Katılım ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği: Turizm faaliyetlerinden elde edilen ekonomik ve sosyal faydaların, genele yaygın ve adil bir biçimde dağıtılmasına çalışmak, ekonomik ve sosyal olarak dezavantajlı kesime sağlanan fırsatları, gelir ve hizmetleri iyileştirmek.

5)  Ziyaretçi Memnuniyeti: Irk, cinsiyet, engellilik hali, yaş veya başka bir ayrımcılık yapılmaksızın, ziyaretçilere güvenli, tatmin edici, sürdürülebilir ve yenilikçi bir deneyim sunmak, “sorumlu turist” olgusunu desteklemek.

6)  Yerelden Kontrol: Yerel yönetimlerin planlama, yönetim ve uygulama aşamalarında turizmin diğer paydaşları ile istişare içerisinde olmasını sağlamak, bölgede turizmin gelişimi konularında bölge halkı/toplulukları ve sivil toplumu güçlendirmek ve süreçlere dâhil etmek.

7)  Toplumsal Refah: Sosyal bozulma ve istismara yol açmadan yöre halkının sosyal yapı ve kaynaklara, imkânlara ve yaşam destek sistemlerine erişimlerini sağlayarak, yaşam kalitelerini muhafaza etmek ve iyileştirmek.

8)  Kültürel Zenginlik: Tarihi mirasa, özgün kültüre, geleneklere ve yöre halkının ayırt edici özelliklerine saygı duymak ve bunların değerlerini artırmak.

9)  Fiziki Bütünlük: Kentsel ve kırsal alanların kalitesini muhafaza etmek, iyileştirmek ve çevrenin fiziki ve görsel açıdan bozulmasını önlemek.

10) Biyolojik Çeşitlilik: Doğal alanların, yaşam alanlarının, yaban hayatının, türlerin ve endemizmin (yöreye özgü türlerin) korunmasını desteklemek ve bunlara verilen zararı asgari düzeye indirmek, bu uygulamalar süresince ve sonrasında koruma-kullanma dengesi gözeterek bunların bilinirliğini artırmak.

11) Kaynakların Verimli Kullanımı: Turizm tesislerinin ve hizmetlerinin gelişimi ve işletiminde, kısıtlı ve yenilenmeyen kaynakların kullanımını asgari düzeye indirmek, doğal, kültürel ve tarihi değerler söz konusu olduğunda yerel sahiplenmeyi ve ulusal ve uluslararası bilinirliği artırmak, bu uygulamalar süresince ve sonrasında koruma-kullanma dengesi gözeterek bunların bilinirliğini artırmak.

12) Çevresel Etki: Turizm işletmeleri ve ziyaretçilerden kaynaklanan hava, su ve toprak kirliliğini ve atık üretimini asgari düzeye indirmek, yöre halkını, işletme çalışanlarını ve misafirleri çevresel etki bağlamında bilgilendirmek ve “sorumlu işletme”, “sorumlu turist” gibi kavramları yaygınlaştırmak.

Genel olarak baktığımızda aslında fark edilmese bile turizmde yapılan ve hedeflenen çalışmalar sürdürülebilirlik için oldukça önemli bir kilit noktası haline gelmiş durumda.

Bir sonraki yazımızda turizm paydaşlarınca yapılan somut çalışmaların örnekleri ve etkileri hakkında konuşmak dileğiyle…