Grand Kartal Otel'deki yangın faciasının sorumlusu kim?

Bolu Kartalkaya Kayak Merkezi'ndeki Grand Kartal Otel'de çıkan yangında son bilgilere göre 76 kişi yaşamını yitirdi. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya'nın açıklamasına göre 12 katlı ahşap otelde 237 kişi konaklıyordu. Çalışan sayısı ise paylaşılmadı. Gece yarısı başlayan yangın, otelin dış cephesinin ahşap kaplama olması ve en yakın itfaiye biriminin 45 kilometre uzaklıkta bulunması nedeniyle kısa sürede büyüyerek geniş bir alana yayıldı.

Yangın sırasında panik yaşayan bazı otel misafirlerinin, çarşafları birbirine bağlayarak pencerelerden inmeye çalıştığı görüntüler bir cep telefonu kamerasına yansıdı. Yangından kurtulanlar yangın merdiveni görmediklerini ve yangın alarmı duymadıklarını anlatırken bir otel çalışanı da yangın merdiveninin içeride olduğunu ve ahşaptan yapıldığını aktardı.

Faciada kimlerin sorumlu olduğu da tartışmalara neden oldu 

Bu görüntüler ve ifadeler "İhmal mi var?" sorusunu gündeme getirirken faciada kimlerin sorumlu olduğu da tartışmalara neden oldu. Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy belediyeye bağlı itfaiye yetkililerini işaret ederken Bolu Belediye Başkanı Tanju Özcan ise denetimlerde yetkinin Kültür ve Turizm Bakanlığı'nda olduğunu söyledi.

Tanju Özcan, katıldığı canlı yayında, otelin ruhsatının 1997 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından verildiğini belirterek "Yangın merdiveni var mı yok mu bilemiyorum. Ruhsatını biz vermediğimiz için bilgimiz yok. 1997 yılında Turizm Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılmış. Bölge Milli Parklar'a ait. Bizim yetki sınırımızın dışında" ifadelerini kullandı.

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy ise otelin iki yangın merdiveninin olduğunu, 2021 ve 2024 yıllarında denetimlerinin yapıldığını ve yangın yeterlilik ruhsatlarının mevcut olduğunu aktardı. Ersoy, düzenli kontrollerin itfaiye tarafından yapılması gerektiğini ve "bugüne kadar olumsuz bir durumun görülmediği" bilgisini verdi. Peki yönetmelikler ne söylüyor?

Yangın güvenliğini kim kontrol ediyor?

İtfaiye ekipleri, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik uyarınca otellerin yangın güvenlik tedbirlerini kontrol ediyor. Ancak ruhsatın Kültür ve Turizm Bakanlığına ait olduğu alanlarda denetim yetkisi Bakanlığa ait. DW Türkçe'de yer alan habere göre, bu durumda Bakanlığın itfaiyeden yangın güvenliğine dair görüş istemesi gerekiyor.

Kartalkaya'da turistik tesislerin ruhsatlandırması, genellikle Bolu İl Özel İdaresi tarafından yürütülüyor. Bu, bölgenin belediye sınırları dışında olması ve kayak merkezinin kırsal bir alanda yer alması nedeniyle böyle. Turizm İşletme Belgesi olan işletmelerin ruhsatı ise Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından veriliyor.

Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın web sitesindeki bilgiler Grand Kartal Otel'in Turizm İşletme Belgesi sahibi belgeli bir tesis olduğunu gösteriyor.

Turizm İşletme Belgesi'nde sorumluluk kimin?

2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu kapsamında, Turizm İşletme Belgesi olan her tesis düzenli denetimlere tabi. Denetimler, Kültür ve Turizm Bakanlığı müfettişleri tarafından yürütülüyor ve gerektiğinde yerel yönetimlerle iş birliği yapılıyor.

Yine kanun kapsamında yılda bir veya iki yılda bir düzenli denetimlerin yapılması gerekirken bir otel hakkında yapılan şikayetler veya ihbarlar, olağanüstü denetimlere yol açabiliyor.

Denetimlerde, işletmenin hizmet kalitesi, hijyen standartları, personel yeterliliği, fiziksel altyapısı, müşteri güvenliğinin yanı sıra belgelerdeki bilgilerin doğruluğu, yangın raporu, çevre izinleri gibi yasal belgelerinin geçerliliği kontrol ediliyor.

Ünvan değişikliğinde hangi belgeler istendi?

Yangın güvenliği uzmanı Ali Fırat Karaoğul'nun verdiği bilgiye göre itfaiye ekiplerinin, ruhsat değişikliği olduğunda Bakanlığın talimatıyla denetim yapması gerekiyor.

Kamuoyuna yansıyan bir belge, otelin yangın denetiminin 2007 yılında Bolu Belediyesi İtfaiye Müdürlüğü tarafından yapıldığını ortaya koydu. Ancak bu tarihte otelin ait olduğu Grand Kartal Turizm ve Ticaret şirketi limited şirket statüsünde bulunuyordu. Ticaret Sicil Gazetesi kayıtlarında şirketin 2010 yılında AŞ statüsüne geçtiği görülüyor. Bu da bir ünvan değişikliğine işaret ediyor.

Yasal prosedüre göre bir otelin sahibi olan şirketin limited şirket statüsünden anonim şirket statüsüne dönüşmesi durumunda da ruhsatlar ve yasal belgelerin güncellenmesi gerekiyor. Turizm İşletme Belgesi de tüzel kişilikle ilişkilendirildiği için limited şirketten anonim şirkete dönüşümde belge güncellemesi yapılıyor.

Ancak Grand Kartal'ın ünvan değişikliği sırasında istenen belgeler arasında itfaiye görüşü olup olmadığı bilinmiyor. Öte yandan Bakan Ersoy, 2021 ve 2024 yıllarında yapılan denetimlerde itfaiyeden yangın raporu istenip istenmediği bilgisini de vermedi. Dolayısıyla Bakan'ın bahsettiği denetimlerde itfaiye görüşüne uygun çalışma koşulları var mıydı belirsiz. 

Nasıl bir sorumluluk zinciri var?

Yangın güvenliği uzmanı Ali Fırat Karaoğul, ruhsat ve denetim onayının Kültür ve Turizm Bakanlığında olduğunu, dolayısıyla itfaiyenin Bakanlık talep etmeden oteli denetleyemeyeceğini söylüyor. Böyle bir durumda Bakanlığın itfaiyeden görüş aldığını ancak sorumluluğun tamamen kendisinde olduğunu aktarıyor.

Karaoğul'na göre, yangının yayılış biçimi, işletmede yangın güvenliğinin yönetmeliklere uygun olmadığını gösteriyor. Yangın güvenliğine ilişkin itfaiyeden en son ne zaman ve nasıl bir görüş alındığı sorumluluk zinciri açısından kritik önem taşıyor.

"İş güvenliği uzmanı yangınla ilgili herhangi bir bildirimde bulunduysa bu konuda önlemler alınmış mı" sorusu da belirsizliğini koruyor

İtfaiyenin yangın denetiminden geçtikten sonra işletmede yapılan değişiklikler söz konusuyla bu değişikliklerin ise iş yerinin sorumluluğununda olduğunu aktaran Karaoğul, burada iş güvenliği uzmanının sorumluluğunun da devreye girdiğini aktarıyor. "İş güvenliği uzmanı yangınla ilgili herhangi bir bildirimde bulunduysa bu konuda önlemler alınmış mı" sorusu da belirsizliğini koruyor.

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu  işçiye, işverene ve yine işveren tarafından görevlendirilen iş güvenliği uzmanına birçok yükümlülük öngörüyor. Ancak bu yükümlülüklerin yerine getirilip getirilmemesi konusuda soru işaretleri var. Bunu denetleyecek ana kurum ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın iş müfettişleri. Çalışma Bakanlığının söz konusu oteli iş sağlığı ve güvenliği yönünden en son ne zaman denetlediği konusunda ise açıklama yapılmadı.

Yangın güvenliğine ilişkin belirsizlikler neler?

Ali Fırat Karaoğul, kamuoyuna yansıyan itfaiye denetim raporunun tarihinin 2007'de yürürlüğe giren Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik'ten öncesine dayandığına dikkat çekiyor. Karaoğul, "Rapor için o sıralarda yürürlükte olan 2002 tarihli yönetmelik geçerli. 2007 yönetmeliğine göre ise mevcut binalar kapsam dışı kalıyor. Dolayısıyla bu binada alınması gereken önlemler kimse denetlemediği için alınmamış olabilir. Bu durumda bina yasal gereklilikleri sağlıyor diyemeyiz" diyerek otelin ruhsatının hangi yönetmeliğe dayandığına ilişkin belirsizliğe işaret ediyor.

Ali Fırat Karaoğul görgü tanıklarının söylemesine göre otelde yangın alarmının çalmadığını belirterek muhtemelen ihbar sisteminin aktif olmadığını söylüyor. Yönetmeliğe göre yangın uyarı cihazlarının ses seviyesinin uyuma maksatlı bölümlerde 75 dBA olması gerektiğini aktarıyor. Yangın merdiveninin de yargına dayanaklı olması gerektiğini ifade eden Karaoğul, yangın merdiveninin neden kullanılmadığına ilişkin soru işaretlerine dikkat çekiyor.

Binada kabloların ya da havalandırma sistemlerinin geçtiği şaftlarda yangın dayanımı olmadığı, binada yangın bölümlendirmesi olmadığı için de yangının kontrolsüz yayıldığı izlenimini paylaşan Karaoğul, yönetmeliğe göre otelde otomatik ve manuel söndürme sistemlerinin teçhiz edilmesi ve yangından korunum sistemlerinin periyodik kontrole, teste ve bakıma tabi tutulması gerektiğini anlatıyor.

Otel bölgesinde itfaiyenin olmaması da önemli bir sorun 

Ali Fırat Karaoğul, itfaiyenin de olay yerine çok geç geldiğini belirterek otel bölgesinde itfaiyenin olmamasının önemli bir sorun olduğunu vurguluyor. Karaoğul, sahada keşif yapıldıktan sonra bu önlemlerden hangilerine uyulmadığı konusunun netleşeceğini vurguluyor.

İdari ve adli soruşturma başlatıldı

"Yangın ruhsatı kim verdiyse sorumludur. Bence o konu çok açık" diyen Karaoğul, ekliyor: "Ancak burada itfaiyenin de işletmenin de sorumluluğu var. Sonuçta itfaiye denetlemiş olabilir. Örneğin yangın merdiveni kapısını kilitleyebilirler. Öyleyse bu işletmenin sorumluluğuna girer. İtfaiyenin denetlediği haliyle son hali farklı ise işletmenin sorumluluğuna girer. Bunları bilmiyoruz" diye ekliyor.

Otel çalışanları tarafından restoranda başladığı söylenen yangının nedeni ve sorumluların tespiti için adli ve idari soruşturma başlatıldı. Adalet Bakanı Yılmaz Tunç yangınla ilgili 6 cumhuriyet savcısının görevlendirildiğini, ayrıca beş kişilik bilirkişi heyeti oluşturulduğunu kaydetti. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı da işletmenin kusurlarının belirlenmesi için dört başmüfettiş görevlendirdi. Olayla ilgili aralarında işletme sahibinin de bulunduğu dokuz kişi gözaltına alındı.